Jarosław Iwaszkiewicz - Książka o Sycylii

Z frontu czytelniczego kiepskie wieści, albowiem rozłożyłam się deczko w zeszłym tygodniu i to jak dziecko: śpię, budzę się, znowu zasypiam... zamiast wykorzystać ten czas na lekturę. Ale jakoś tak oczy same mi się zamykały. Dopiero w sobotę udało się skończyć Książkę o Sycylii, która mnie zachwyciła i porwała. Byłam przekonana, że kupił ją kiedyś mój Ojczasty - sporo w domu Iwaszkiewicza było - tymczasem okazuje się, że to ja jeszcze na studiach, zafascynowana wszelką włoszczyzną, swoje prywatne zbiory w ten tom zaopatrzyłam, po czym skazałam go na długie czekanie. Ale niektóre książki są jak wino z dobrego rocznika, warto było przeżyć w międzyczasie te trzydzieści lat, by móc teraz docenić piękny styl, szlachetność uczuć, a przede wszystkim ogrom wrażeń, jakie wybitni ludzie potrafią odnieść ze zwykłego zdawałoby się zwiedzania.

Nie takie ono zwykłe zresztą, jak dziś je pojmujemy: gdy wypadamy na majowy weekend na Sycylię i w ciągu kilku dni staramy się zobaczyć wszystko... czyli nic. Zaliczamy kolejne zabytki, martwiąc się tylko, by nie były pod słońce, by je można sfotografować; odfajkowujemy w przewodniku kolejne punkty napiętej trasy i pędzimy dalej, byle szybciej, byle więcej. O nie. Iwaszkiewicz podróżował inaczej. Inne to też były czasy, podróże były prawdziwsze - długie, spokojne, leniwe, wypełnione przede wszystkim spotkaniami z ludźmi, czy to byli inni turyści czy też miejscowi, w głębokim oderwaniu od codziennego życia, nie ponaglani przez sms-y i maile, zostawiające czas na spokojne przemyślenia, na zostawienie śladu tych przemyśleń na papierze... gdzie czas wydaje się nie istnieć albo jest zawieszony w jakiejś próżni.

Iwaszkiewicz jeździł na Sycylię wielokrotnie przed i po wojnie, a podróże te rozpoczęły się od cudownych opowieści jego wielkiego przyjaciela (i kuzyna) Karola Szymanowskiego o pomarańczowej wyspie, co później zaowocowało wspólnym dziełem - operą Król Roger, do której Iwaszkiewicz napisał libretto i o której tyle razy wspomina na kartach książki. Na Sycylii znajdował chwile intensywnych przeżyć, zarówno go zwiedzał ją po raz pierwszy, gdy wracał na nią z tym czy innym przyjacielem, czy gdy pokazywał ją swojej córce, patrząc na wyspę znów młodymi oczami. Toteż to właściwie nie tyle Książka o Sycylii co książka o Iwaszkiewiczu, jego odczuciach, jego wrażeniach, o tym, jak ta ukochana Sycylia przesiąka przez niego, jak przenika, jak filtruje, jak stwarza nowe byty jako źródło jego twórczości (oprócz kilku zacytowanych włoskich impresji-wierszy dowiadujemy się, że tu właśnie napisał Panny z Wilka, w tak odmiennym zdawałoby się środowisku).

I teraz ciekawa jestem, o ile inaczej będą wyglądały wspomnienia sycylijskie w interpretacji Eli i Andrzeja Banachów, po które też sięgnę... a jednocześnie straszną mam ochotę na kolejne podróże iwaszkiewiczowskie... Podróże do Włoch, a jeszcze bardziej chyba Podróże do Polski.





Między początkiem a końcem...
Błądzimy w mieście po ciasnych uliczkach i schodkach, pijemy jakąś kawę, oglądamy afisze zabaw porozklejane na murach starych kościołów. Tymczasem słońce zachodzi, dość prędko jak na wiosenne czasy, i robi się ciemnawo. Idziemy daleką i pustą uliczką, nie myśląc bynajmniej wracać ku hotelowi. I nagle z okien słychać muzykę: ktoś gra na fortepianie. Takie nagłe spotkanie z muzyką zawsze mnie rozczula, robi na mnie wrażenie, nawet kiedy ta muzyka jest byle jaka. Już same dźwięki, stłumione odległością, odzywające się w niezwykłym środowisku, pomagają odległym skojarzeniom, a zjawiając się, zawsze gotowe są rozmarzyć i poruszyć te warstwy duszy, które zdają się być od dawna uśpione. Przypominają się bardzo wczesne lata i rzeczy od dawna znane.
Dziewczyna za oknem gra walce Chopina. Przechodzimy na drugą stronę ulicy i widzimy ją nachyloną nad fortepianem, który zdaje się jest bardzo stary i sięga czasów autora tych walców, wygrywanych przez smukłą panienkę.
Zanim jeszcze ostatnie promienie słońca zagasną na wysokich domach Agrygentu, zwróconego twarzą ku Afryce, zanim jeszcze księżyc wzejdzie - na co czekamy niecierpliwie - zagubieni w nieładnych, samotnych uliczkach egzotycznego miasta, długo słuchamy Chopina. Panienka jak gdyby wiedziała, że gra dla kogoś, kto się tu zabłąkał i bardzo jest jej wdzięczny, gra bez przerwy wszystkie te miłe walce młodzieńcze, nie wydane za życia Chopina, pełne ukłonów i rytmów tanecznych. Cała melancholia zamyka się w tych walcach, tak smutnych, ze prawie pospolitych.
I czuję w tej chwili, uprzytamniam sobie zupełnie plastycznie - obcość świata klasycznego, świata antycznego. Świątynie, które stoją nad morzem, osamotnione i spokojne, czekające, jak co wieczora, na blask gwiazd czy księżyca, są dla mnie czymś zamkniętym i niedostępnym; ale ta muzyka, te tony świadczą dla mnie o czymś, co jest mi bliskie, drogie i moje. Jest to z innego świata.



Wyd. Wydawnictwo Literackie Kraków 1956, wyd.I, 208 stron
Z własnej półki (kupione w antykwariacie 1 lipca 1982 roku za 45 zł)
Przeczytałam 18 maja 2013