Janusz Tadeusz Nowak - Wielki Kraków - wielkie szanse 1910-2010

Publikacja towarzysząca wystawie o tym samym tytule, która miała miejsce w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, w pałacu Krzysztofory, w okresie od 8 września 2010 do 27 lutego 2011 roku. Kuratorem wystawy był właśnie Janusz Tadeusz Nowak.
Książka stawia sobie za cel przybliżyć współczesnemu czytelnikowi wydarzenia sprzed stu lat, kiedy to w związku z planowaną budową kanału i portu nad Wisłą powstał projekt rozszerzenia granic Krakowa. Autorem był ówczesny prezydent Juliusz Leo.

Portret prezydenta Juliusza Leo namalowany w 1971 roku przez Zdzisława Pabisiaka

Przed całą akcją Kraków liczył zaledwie około 6 km kwadratowych powierzchni i 103 tysiące mieszkańców. Dzięki determinacji prezydenta powstał tzw. Wielki Kraków o powierzchni 47 km kwadratowych i 183 tysiącach mieszkańców. Przyłączono Zakrzówek, Dębniki, Zwierzyniec i Półwsie Zwierzynieckie, Czarną Wieś i Nową Wieś, Łobzów, Krowodrzę, Warszawskie i Grzegórzki. Potem dodano jeszcze Podgórze, Ludwinów i Dąbie.
Celina Bąk-Koczarska pisała:
Rozszerzenie terytorium Krakowa przeprowadził Leo dzięki żelaznej konsekwencji i wytrwałości. Przez pełnych 13 lat z niezwykle zaciętym uporem dążył do jego urzeczywistnienia, pokonując na tej drodze różnorakie trudności i przeszkody, poczynając od rad powiatowych przyłączonych gmin, poprzez krakowską Radę Miejską, następnie Sejm, Namiestnictwo aż do samego rządu wiedeńskiego. Trzeba przy tym podnieść, jak wiele małostkowości, miejscowych ambicji i animozji osobistych, lokalnego patriotyzmu, sprzecznych interesów, tak prywatnych, jak i grup społecznych (niejednokrotnie słusznych) trzeba było pokonać, zaspokoić lub pogodzić w imię wspólnego interesu społecznego. Ileż to razy prezydent musiał przemawiać, przekonywać, udowadniać, że racja leży po jego stronie - a w prowadzeniu wszelkich obrad był naprawdę mistrzem. Gdy nie wystarczały argumenty, używał też i nacisku; dlatego tak wokół jego osoby, jak i tego problemu nagromadziło się sporo różnych osobistych niechęci.

Sylwetka prezydenta Leo jest na tyle ciekawa, że postanowiłam w niedalekiej przyszłości zapoznać się również z jego monografią, autorstwa wyżej wspomnianej Bąk-Koczarskiej.
Po nim nie było w naszym mieście umysłu równie szerokiego i wykształconego, który by z taką samą energią, przedsiębiorczością i odwagą cywilną umiał Kraków poprowadzić po drodze rozwoju - pisał historyk sztuki Franciszek Klein w 1926 roku. Jak podkreśla autor książki, słowa te są aktualne do dziś...
A wracając do tematu publikacji, kolejne rozdziały opowiadają o poszczególnych etapach: staraniach prezydenta Leo, obradach i decyzjach kolejnych gmin, szczegółowym przebiegu ostatnich posiedzeń rad gminnych przed ich rozwiązaniem, wreszcie o uroczystych obchodach powstania Wielkiego Krakowa i uroczystościach, jakie odbyły się w dniach 16 i 17 kwietnia 1910 roku, następnie o kolejnych przyłączeniach, planach na przyszłość, pamiątkach związanych z tym okresem, a wreszcie o zmianach granic Krakowa w latach późniejszych - w czasie okupacji, kiedy Niemcy przyłączyli kolejny szereg bardziej odległych gmin (wówczas dzielnicą Krakowa stały się Bronowice, w których mieszkam) o powierzchni 119 km kwadratowych i 72 tysiącach mieszkańców, i w 1951 roku, kiedy Kraków poszerzono o wsie, na terenie których powstała Nowa Huta, powierzchnia miasta powiększyła się wówczas do 230 km. Kolejne rozszerzenie granic miało miejsce w 1973 roku i od tej pory powierzchnia Krakowa wynosiła 322,3 km kw. aż do 1986 roku, kiedy to dołączono jeszcze część Zbydniowic do Podgórza i niektóre wsie do Nowej Huty. Obszar miasta został podzielony na 18 dzielnic samorządowych, a liczy sobie aktualnie (zapewne przed kolejnymi przyłączeniami) 326,8 km kw. A wszystko zaczęło się od skromnych 6 km zaledwie sto lat temu...

Publikacja została zaopatrzona w liczne ilustracje, w tym pamiątkowe zdjęcia, jakie wykonały poszczególne rady gmin przed swą likwidacją (co zapewne jest dużą atrakcją dla potomków przedstawionych na zdjęciach radnych, część nazwisk zresztą powtarza się i dzisiaj wśród aktywnej obywatelsko części krakowskiej społeczności) oraz bibliografię. Stanowi bardzo wygodne podręczne kompendium wiedzy na temat Wielkiego Krakowa.

Początek:

i koniec:

Wyd. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2010, 122 strony
Z własnej półki (kupione w Księgarni Akademickiej 18 lutego 2013 roku za 16,20 zł)
Przeczytałam 28 stycznia 2014



Cykl: CRACOVIANA NA MOJEJ PÓŁCE, odc.12
Wracam do zaczętego w zeszłym roku cyklu. Dziś zajmę się kwestiami religii, kościołów i klasztorów w Krakowie. Temat szeroki, będzie na parę odcinków.
Najpierw może takie wydawnictwa ogólne, bardzo przydatne przy zwiedzaniu kościołów, do odcyfrowywania znaczeń, symboliki w ołtarzach, obrazach, rzeźbach.

Słownik kultury chrześcijańskiej
(Wyd.Instytut Wydawniczy PAX Warszawa 1997, wyd.I, 338 stron)

Kultura biblijna - słownik
(Wyd. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1997, wyd.I, 308 stron)

Historia chrześcijaństwa
(Wyd. Oficyna Wydawnicza "Vocatio" Warszawa 2002, wyd.I, 728 stron)

ABC chrześcijanina
(Wyd. Wydawnictwo Księży Werbistów "Verbinum" Warszawa 1999, wyd.I, 328 stron)

Cesare Ripa - Ikonologia
(Wyd. Universitas Kraków 2004, wyd.I, 503 strony)

Leksykon symboli Herdera
(Wyd. Wydawnictwo ROK Corporation SA Warszawa 1992, wyd.I, 191 stron)

Urszula Janicka-Krzywda - Patron - atrybut - symbol
(Wyd. Pallottinum Poznań 1993, 237 stron)

Ks. Wincenty Zaleski - Święci na każdy dzień
(Wyd. Wydawnictwo Salezjańskie Warszawa 1999, 892 strony)

Jakub De Voragine - Złota legenda
(Wyd.Prószyński i S-ka Warszawa 2000, 683 strony)

Przydatne jeszcze będą:
Herby rycerstwa polskiego
(Wyd. Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk, 1136 stron/2 tomy)

i ewentualnie:
Jerzy Łojko - Średniowieczne herby polskie
(Wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza Poznań 1985, wyd.I, 150 stron)

I przechodzimy do dziejów stricte krakowskich.
Ks. Jan Kracik, ks. Grzegorz Ryś - Dziesięć wieków diecezji krakowskiej
(Wyd. Wydawnictwo w. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej Kraków 1998, wyd.I, 241 stron)

Ks. Bolesław Przybyszewski - Zarys dziejów diecezji krakowskiej
(Wyd. Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej Kraków 2000, 303 strony)

Kościół krakowski w tysiącleciu
(Wyd. Znak Kraków 2000, wyd.I, 495 stron)

Piotr Biliński - Żywoty sławnych biskupów krakowskich
(Wyd. brak danych, chyba własnym nakładem Kraków 1998, wyd.I, 80 stron)

i znacznie obszerniejsze:
Krzysztof Rafał Prokop - Poczet biskupów krakowskich
(Wyd. Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowksiej Kraków 1999, wyd.I, 329 stron)

Michał Rożek, Barbara Gondkowa - Leksykon kościołów krakowskich
(Wyd. Verso Kraków 2003, wyd.II, 235 stron)

Michał Rożek - Altera Roma. Święte miejsca Krakowa
(Wyd. WAM Kraków 2007, wyd.I, 332 strony)

Michał Rożek - Mistyczny Kraków
(Wyd. Wydawnictwo Literackie Kraków 1991, wyd.I, 224 strony)