Czingiz Ajtmatow - Biały statek

Podtytuł: Bajka i niebajka
Egzemplarz biblioteczny pozbawiony obwoluty.

Jak napisało wydawnictwo, jest to liryczna opowieść o wrażliwym, obdarzonym poetycką wyobraźnią, porzuconym dziecku, żyjącym w dalekiej leśniczówce w górach San-Tasz.
Niezrozumiany przez swych jeszcze dzikich i prymitywnych opiekunów chłopiec zamyka się w świecie baśni; ucieka doń od wszystkich smutnych przeżyć, aż w końcu marzenie zastępuje mu rzeczywistość. Chłopiec odpływa "do swej bajki" na zawsze.

Książeczka przejmująca, chwytająca za serce, poetycka. Świat pełen magii i dziecięcych wierzeń. Siedmioletni chłopiec - pozbawiony imienia - został porzucony przez rodziców. Matka uciekła do miasta, założyła tam nową rodzinę. Ojciec jest marynarzem i największym marzeniem chłopca jest popłynąć do niego na biały statek, który malec obserwuje przez lornetkę, jak pojawia się na dalekim jeziorze. Na razie chłopcem opiekuje się dziadek, Zmyślny Momun. Momun co prawda jest zmyślny, ale lekceważą go wszyscy, bo jest też dobry, a takich nikt nie ceni.
Poczciwiec był z niego, od pierwszego wejrzenia rzucała się w oczy ta jego niewdzięczna cecha. Po wsze czasy uczy się takiego człowieka: "Nie bądź dobry, bądź zły! A widzisz! Bądź zły!" - a on, na własne nieszczęście, pozostaje niepoprawnie dobry. Momun miał twarz skorą do uśmiechu, pomarszczoną, strasznie pomarszczoną, a oczy jakby wciąż pytające: "Co ci jest? Chcesz, żebym ci pomógł? Ależ ja zaraz... Powiedz tylko, czego ci potrzeba..."
Momun jest jego prawdziwym dziadkiem, ale już jego żona - druga - nie jest rodzoną babką chłopca:
Żeby chociaż był jej rodzonym wnukiem, ale przecież mówi, że jest obcy. A obcy to zawsze obcy, choćby go nie wiadomo jak karmić, doglądać. Obcy... Co jednak zrobić, jeśli on nie chce być obcy? I czemu akurat on ma być uważany za obcego? Może to nie on, ale właśnie babka jest obca?

Gdzieś daleko w górach Kirgizji stoją koło siebie trzy domy: w jednym mieszka chłopiec z dziadkami, obok druga córka dziadka Bekej z mężem Orozkułem, a w trzecim robotnik leśny Sejdachmat z żoną Guldżamał i maleńką córeczką. Orozkuł jest tu najważniejszy, jest leśniczym, który daje pracę pozostałym i od którego wszystko tu zależy. Nie zależy od niego tylko to, co najważniejsze w życiu: nie ma dzieci. Toteż ilekroć wypije, a pije często, zabiera się za bicie swej bezpłodnej żony.
Co go obchodzi ten porzucony przez rodziców chłopiec, siostrzeniec żony, jeśli jego los tak skrzywdził, nie dał mu własnego syna, swojej krwi, podczas gdy innych obdarza dziećmi szczodrze, bez liku... Sapał, chlipał. Dręczył go żal i gniew. Żal mu było siebie, żal, że całe życie przeminie bez śladu, i rozgorzał w nim gniew na bezpłodną żonę. To wszystko jej wina, zołza, tyle lat nie zachodzi w ciążę...

Powieść zaczyna się od kupna chłopcu teczki - wszak na jesieni ma już pójść do szkoły. I ta teczka - ta szkoła - stanie się przyczyną tragedii: dziadek zbuntuje się przeciwko Orozkułowi, by pojechać konno po wnuka czekającego przed szkołą, a potem zostanie przez Orozkuła zmuszony do polowania na marale. On, który całe swe życie wierzył w legendę o Rosochatej Matce-łani. To ona właśnie uratowała dwójkę dzieci z pogromu całego plemienia Kirgizów, wykarmiła je, zaprowadziła do nowej ojczyzny, a gdy dzieci dorosły, przyniosła im na swych szerokich rogach kołyskę z kory brzozowej dla pierworodnego. Jednak po wielu wielu latach potomkowie tych dzieci, wpadłszy w pychę, zabili marala - swego brata, by umieścić jego rogi na grobowcu. Zniknęły marale, opustoszały góry, a Rosochata Matka-łania pogniewała się na ludzi, odeszła w świat.
Dziadek uważa więc za szczególny znak, że nagle w ich górach pojawiły się jelenie. Jednak Orozkuł za nic ma dawne wierzenia i baśnie, interesują go tylko cetnary mięsa... tak zaczyna się tragedia, która stanie się przyczyną śmierci chłopca.

Seria: WSPÓŁCZESNA PROZA ŚWIATOWA
Wydawnictwo: PIW 1972, 124 strony, wyd. I
Tłumaczyła: Marta Okołów-Podhorska
Z biblioteki na Rajskiej
Przeczytałam 13 stycznia 2013.

Kącik cytatów czyli rozwijamy się
W tekście wspomina się o tiubietiejce. Zajrzałam na Wikipedię i zobaczyłam, że wygląda to tak:

Była bardzo popularna w ZSRR w latach 50-tych, nosiły ją zwłaszcza dzieci.



Obejrzałam też film - Biełyj parochod - w reż. Bołotbeka Szamszyjewa, z 1975 roku.
Na YT w odcinkach:

Jest to dość wierna ekranizacja powieści i równie jak ona pełna uroku i baśniowości.
Oto mały bohater:

Jego dziadek, Zmyślny Momun:

"Obca" babka:

Bezdzietny Orozkuł:

I piękna Guldżamal, jedyna chyba pozytywna postać w powieści, obok dziadka: