Czingiz Ajtmatow - Dzień dłuższy niż stulecie

Brawo dla tej pani, która okładkę projektowała! W rankingu dziesięciu najbrzydszych książek wszechczasów zmieści się na pewno! Trudno sobie wyobrazić coś równie paskudnego, dlatego nie bójmy się rzucić nazwiskiem, ta pani wzięła za to pieniądze - Jolanta Cylwik-Chchłowska. Ja wiem, że to dawno było i w dodatku w wydawnictwie Książka i Wiedza, które nigdy z pięknych okładek nie słynęło, ale to już jest przegięcie. Ja się - sama sobie - nie dziwię, że mnie ta książka odpychała. Już na początku stycznia miałam ją oddać do biblioteki, nie przeczytałam w grudniu, prolongowałam. I teraz zabrałam się już na siłę, bo zbliża się kolejny termin.

I nieźle się zadziwiłam.
Powieść jest przecudnej urody! Jak paskudne jej zewnętrze, tak wspaniałe wnętrze. Ajtmatow to po prostu mistrz powolnej, niespiesznej opowieści o człowieku ze stepem, z przyrodą w tle.
Tym razem bohaterem jest Edigej Żangeldin, zwany Burannym Edigejem. Jeden z tych, na których wspiera się Ziemia, jak mówi sam autor. Były frontowiec, rybak, który po kontuzji odniesionej w czasie wojny nie mógł już trudnić się dotychczasowym zawodem i znalazł swe miejsce na ziemi na mijance Boranły-Buranny, zagubionej wśród stepu.

Pociągi w tych krainach jechały ze wschodu na zachód i z zachodu na wschód...
A po obu stronach linii kolejowej rozciągały się tam wielkie pustynne przestrzenie - Sary-Ozeki, Środkowe Ziemie Żółtych Stepów.
W krainach tych wszelkie odległości obliczano od linii kolejowej, jak od południka Greenwich...
A pociągi jechały ze wschodu na zachód i z zachodu na wschód...

Edigeja pracującego wraz z żoną Ukubałą ponad siły przy załadunku węgla na stacji Kumbel zauważa przybyły z mijanki Kazangap. Po chwili rozmowy proponuje im obojgu wyjazd na mijankę:
Skoro, powiada, spotkało cię takie nieszczęście, że kontuzja jeszcze w tobie siedzi, to po co szkodzić zdrowiu. Ja, powiada, od razu zauważyłem, Edigeju, że wykonujesz pracę nad siłę. Niezdatny jeszcze jesteś do takiego zajęcia. Nogi ledwo wleczesz za sobą. Teraz powinieneś mieć lżejsze życie, pobyć na świeżym powietrzu, popić tłustego mleka do syta. U nas na mijance każdy człowiek do prac drogowych jest na wagę złota. [..] Oczywiście, że i u nas nie ma rajskiego życia. Niełatwo tam mieszkać - dokoła sarozeki, brak ludzi, brak wody. Wodę przywożą w cysternie raz na tydzień. I w tych dostawach także zdarzają się zakłócenia. Tak też bywa. Wtedy trzeba jeździć do odległych studni w stepie, przywożić wodę w bukłakach, wyjedzie człowiek rano, a wraca dopiero na wieczór. Ale i tak lepiej być w sarozekach u siebie niż się tak poniewierać z miejsca na miejsce. [...] A jak wróci ci zdrowie, to już czas pokaże; znudzi się wam - przeniesiecie się w jakieś lepsze miejsce...

Nie znudziło się Edigejowi i Ukubale, choć życie na mijance rzeczywiście było ciężkie, a najcięższa może samotność. Bo cóż taka mijanka? Budka zwrotniczego, kilka baraków pobudowanych obok torów, a przeznaczonych dla rodzin pracowników i to już wszystko. Naokoło pusty step. Ciągła walka z upałem w lecie i mrozem i śniegiem na torach w zimie. Ale mijały lata, na świat przyszły dzieci, pojawili się też prawdziwi przyjaciele: Abutalip z żoną Zaripą i dwoma synkami. Abutalip był kiedyś nauczycielem, ale w czasie wojny dostał się do niewoli i jak by tego było mało, uciekł z niej i walczył w szeregach partyzantki jugosłowiańskiej. Co to znaczyło w Związku Radzieckim, wiemy. Wszak obowiązkiem żołnierza było raczej polec niż iść do niewoli. Nie mógł już uczyć radzieckich dzieci, a po konflikcie Broz Tity ze Stalinem sytuacja w ogóle była patowa. Toteż i on znalazł schronienie na mijance Boranły-Buranny... ale do czasu.

Te wszystkie wydarzenia dawnych lat wspomina Edigej prowadząc osobliwy kondukt pogrzebowy w step: zmarł właśnie wielki przyjaciel Kazangap, ten, który nauczył go życia w stepie i na mijance, ten, który go tam ściągnął i który przez te wszystkie lata podtrzymywał go na duchu. Przepracował na mijance 44 lata i gdy nadeszła jego godzina, Edigej postanowił pochować go na Ana-Bejit, starym cmentarzysku w stepie, odległym o 30 kilometrów od mijanki i owianym dawną legendą. Droga do Ana-Bejit wypełniona jest wspomnieniami tych wszystkich lat, pociągów, które czekały na wolną drogę w stepie. ludzi, którzy czekali na lepsze życie...

Ech, jakież to piękne było! Jakie przejmujące opisy stepowej przyrody. Wielekroć zatrzymywałam się przy lekturze i wczytywałam w nie, były tak żywe, tak plastyczne, że stawały mi przed oczami całe sceny. Pamiętam niestety ze szkoły dokładne omijanie opisów przyrody przy okazji lektur i zadaję sobie teraz pytanie, czy spowodowane to było ówczesnym brakiem wrażliwości czy też te opisy były.. takie sobie?

Ja wiem, że naciskamy wszyscy na czytanie z własnej półki... ale polecam gorąco: lećcie do najbliższej biblioteki i domagajcie się Dnia dłuższego niż stulecie! Nie pożałujecie!

Wydawnictwo Książka i Wiedza 1986, wyd. I, 406 stron
Tłumaczył Aleksander Bogdański
Tytuł oryginalny: I dolsze wieka dlitsia dień, Kyrgyzstan, Frunze 1981
Z biblioteki na Królewskiej
Przeczytałam 31 stycznia 2013.


PLAN NA LUTY 2013

1/ Literatura polska: Michał Bałucki - Byle wyżej
2/ Reportaż: Mariusz Szczygieł - Niedziela, która zdarzyła się w środę, tym razem coś nowszego, ale wpadło w ręce w bibliotece
3/ Cracoviana: Michał Rusinek - Opowieści niezmyślone
4/ Seria NIKE: Robert Musil - Trzy kobiety
5/ Projekt SIMENON: Georges Simenon - Maigret et la jeune morte
6/ Projekt AJTMATOW: Czingiz Ajtmatow - Łaciaty pies biegnący brzegiem morza
7/ Projekt AJTMATOW: Czingiz Ajtmatow - Żegnaj, Gulsary!
8/ Seria KIK: Wil Lipatow - Wiejski Sherlock Holmes
9/ Literatura dla dzieci i młodzieży: Astrid Lindgren - Dlaczego kąpiesz się w spodniach, wujku? (Lindgren stała koło Linde - Biały kamień - na półce w dziecięcym oddziale na Rajskiej; się wzięło; jak można było nie wziąć)
10/ Literatura światowa: Robert Musil - Niepokoje wychowanka Törlessa
11/ Projekt MARININA: Aleksandra Marinina - Nie mieszajtie pałaczu - jeszcze nie wiem, co to znaczy :)
Siedem sztuk czyli większość - z własnej półki. I tego się trzymajmy w Nowym Roku.

Plan styczniowy zrealizowany - ale tylko ten zasadniczy. Na Sagę rodu Forsyte'ów już nie starczyło czasu. Aż się dziwię. Myślałam, że nie pracując, siedząc w domu, no bo gdzież można chodzić w zimie - przeczytam Bóg wie jakie ilości. Tymczasem wyrobiłam swoją normę i tyle, ani jednej pozycji więcej. Widać moj organizm domaga się siedemnastu książek miesięcznie i basta!
Od jutra szczęśliwie wracam za biurko, wczoraj odbyłam rozmowę z nowym szefem i jestem oczekiwana :) o warunkach finansowych nie było mowy z racji choroby księgowego, pozostaje mieć nadzieję, że się nie pogorszą. To znaczy jeśli zostaną takie same - to i tak się pogorszą, bo zdaje się ZUS poszedł w górę od stycznia... siedzę przed komputerem, a boję się zajrzeć i sprawdzić, jak ta sprawa wygląda, co sobie będę humor psuć :)


Z FRONTU NOWYCH REGAŁÓW
Nie mam już siły do Pana Stolarza. Miał być w poniedziałek, w końcu dziś - o 16.00. Lecę z wywieszonym ozorem, jak plastycznie mawia moja mama, do domu, żeby zdążyć jeszcze obiad zrobić (a byłam w urzędzie wznawiać działalność i dostałam numerek z 55 osobami przed sobą, myślałam, że padnę trupem!) - a tu zastaję wiadomość, że Pan S. zostaje dziś dłużej w pracy i może kiedy indziej? A ja mam poodsuwane, dywan zrolowany, z półek do przewieszenia porozkładane w drugim pokoju stosiki, no burdel niemożebny. Nie może być! W końcu umawiamy się, że czekam na niego do skutku. Po osiemnastej z pracy może wyjedzie. Siedzę tu jak na szpilkach, no ale może skończy się ta epopeja regałowa.
Nawiasem mówiąc, co za pogoda dziś, co za pogoda. Słońce pięknie świeciło, ciepło, pootwierałam teraz okna - zupełne przedwiośnie. Ajtmatow by to wspaniale opisał :)